Febev

Is de Boerenbond een almachtige organisatie die zijn tentakels uitstrekt over de agrarische sector en zelfs daarbuiten, vormt hij een staat in de staat, leidt voorzitter Piet Vantemsche de Boerenbond als een megalomane dictator die alles en iedereen naar zijn hand zet? De meningen zijn verdeeld, maar geen mens twijfelt aan de verreikende invloed van de Boerenbond en zijn daadkrachtige voorzitter.

Jaarlijks daalt het aantal landbouwbedrijven met zo’n 3 tot 4 procent. Vlaanderen telde in de jaren tachtig 100.000 bedrijven, nu nog amper 24.000. Ooit maakten de landbouwers een groot deel uit van de Vlaamse werkende bevolking, nu zijn ze een minderheid geworden. Maar de Boerenbond, de organisatie die hen vertegenwoordigt, heeft aan macht nog weinig ingeboet.

De bakermat lag in Leuven, 125 jaar geleden. De Boerenbond werd opgericht om de invloed van het socialisme tegen te gaan, met de kerk en de katholieke partij als peter en meter. Hij is de partij altijd trouw gebleven. Een aantal CD&V-politici komt nog altijd uit de Boerenbond.

De Boerenbond zit mee in het overleg van de SALV (strategische adviesraad voor landbouw en visserij), Mina (Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen), Serv (Sociaal economische raad voor Vlaanderen) en sinds kort is een zitje in de raad van bestuur van de VDAB in het vooruitzicht gesteld. Het opmerkelijkste is dat hij nog altijd deel uitmaakt van de Groep van Tien, waarin de werkgevers- en werknemersvertegenwoordigers het sociaal overleg voeren. De Boerenbond is in dat overleg de enige sectorvertegenwoordiger. ‘Het wordt wel eens in vraag gesteld of dat nog wel van deze tijd is dat de Boerenbond daar in zit, maar ik hoor wel dat hij daar een waardevolle rol heeft’, zegt Xavier Gellynck, professor agromarketing van de UGent. ‘Ik zit daar aan de kant van de werkgevers, maar niet als de Boerenbond, maar als vertegenwoordiger van de hele landbouw’, zegt Boerenbond-voorzitter Piet Vanthemsche daarover, ‘en wij vertegenwoordigen daar de agro-voedingsindustrie die 160.000 werknemers telt’.

De Boerenbond gaat er prat op dat hij niet alleen de 17.000 boeren die lid zijn van de Boerenbond vertegenwoordigt, maar meer dan 200.000 mensen, via de Landelijke Gilden (bedoeld voor mensen die een hart hebben voor het platteland), KLJ (jongerenwerking), LRV (ruitervereniging) en vooral de KVLV (vrouwenwerking).

Drie miljard euro

Maar zijn macht ontleent de Boerenbond niet aan het getal, wel aan zijn economische marktwaarde. Het inkomen van de meeste boeren zag er de afgelopen jaren weinig rooskleurig uit. Tussen 2006 en 2012 boekten bijna alle land- en tuinbouwsectoren een negatief bedrijfsresultaat, vaak lag het inkomen lager dan de Europese armoedegrens. Maar de financiële holding van de Boerenbond, de Maatschappij voor Roerend Bezit van de Boerenbond (MRBB), doet het uitstekend.

Het is een van de grootste holdings van België met een balanswaarde van bijna drie miljard euro. Het enige doel van de MRBB is om de werking van de Boerenbond en zijn organisaties te financieren en de bedrijven in de groep te ondersteunen. Daarvoor heeft de MRBB rechtstreeks of onrechtstreeks aandelen in meer dan zeventig bedrijven. Van de meeste bedrijven bezit de MRBB rechtstreeks of via de dochterondernemingen 100 procent van de aandelen. De bekendste zijn de sociale dienstengroep Acerta, het accountancy- en adviesbureau SBB, het grootste veevoederbedrijf van België, Aveve, dat zich ook bezighoudt met de verkoop van zaaigraan, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, en de Aveve-winkels. Aveve heeft op zijn beurt een vijftigtal bedrijven in binnen- en buitenland.

Kroonjuweel van de MRBB is haar belang van 11,5 procent in KBC. Dat verwierf ze in 1998, toen verzekeringsgroep ABB fuseerde met de coöperatieve bank Cera in de toenmalige Kredietbank. De MRBB heeft 47,9 miljoen aandelen in de KBC Groep, tegen de huidige koers van 58,5 euro is dat belang alleen al 2,8 miljard euro waard.

Via Aveve heeft de MRBB aandelen in bijna de hele agro-voedingsketen: veevoeder, kunstmeststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, zaden, tractoren en ander landbouwmateriaal. In bedrijven voor graanopslag, transport, in veredelingsbedrijven. Maar ook hogerop in de keten: in groenten- en fruitverwerking, in een suikerfabriek, in runder- en varkensslachterijen en in kippenkwekerijen. Met de op stapel staande fusie van Westvlees en Covalis tot Belgian Pork Group heeft de MRBB aandelen in de varkensslachterij en -versnijderij waar vier miljoen varkens worden geslacht, een derde van de Vlaamse varkensstapel.

In een aantal van die bedrijven werd geïnvesteerd via het Agri Investment Fund van de MRBB. Dat heeft uitdrukkelijk de opdracht om te investeren in bedrijven die rechtstreeks of onrechtstreeks, op korte of op lange termijn, kunnen bijdragen tot een verbetering van de competitieve situatie van de land-- en tuinbouw binnen het werkgebied van de Boerenbond. De MRBB heeft daarnaast ook inkomsten uit een beleggingsportefeuille.

‘Piet Vanthemsche gaat voor overleg en zoekt partnerschappen met andere spelers in de keten’, zegt Gellynck. ‘Hiervoor gebruikt hij zijn macht en de financiële middelen die hij achter zich heeft, al kun je je afvragen waar dat geld vandaan komt. Zijn voorganger was veel meer een syndicalist, terwijl hij meer op lange termijn denkt.’

Hoewel boeren zelf ook kritiek hebben op de Boerenbond, onder meer door zijn economische macht, zijn veel boeren toch lid, want zij kunnen voor alles bij hen terecht: advies voor subsidies, voor Europese regels, regels rond mest- of natuurdoelstellingen, voor boekhoudkundig en financieel advies.

‘In specifieke dossiers zoals het mestactieplan of de stikstofuitstoot hebben zij zoveel kennis dat ze soms meer weten dan alle andere partijen aan tafel’, zegt Vera Dua (Groen), voormalig minister van Landbouw en Leefmilieu.

Natuur

Over dat leefmilieu ligt de Boerenbond al decennia in de clinch met de natuurverenigingen. Wat op het eerste gezicht bizar lijkt, omdat voor velen landbouw en natuur in elkaars verlengde liggen. Hoe sterk de Boerenbond op het beleid kan wegen, wordt bepaald door zijn economische waarde, maar ook door het aantal hectare grond waarvoor hij staat, en door zijn bijdrage aan de Belgische handelsbalans. ‘Elke hectare grond die hij daarom prijsgeeft aan natuur is er een te veel. En het verklaart waarom de Boerenbond toch vooral grootschalige productie voor export verdedigt’, zegt Dua.

Volgens haar ziet Vanthemsche wel degelijk de meerwaarde in van andere vormen van landbouw (zelfoogstboerderijen, biologische landbouw, rechtstreekse verkoop van boer aan consument), maar zit ook hij gevangen in de traditionele landbouw waar Boerenbond voor staat. ‘Voor die andere vormen van landbouw is het systeem niet nodig om te overleven, maar de Boerenbond is het systeem.’

‘Ze zullen die alternatieven niet echt steunen,maar er ook niet tegen vechten’, zegt professor Erik Mathijs, die zich aan de KU Leuven toelegt op verduurzaming in de landbouw. ‘Ze geloven in hun eigen model, en zoeken in dat kader ook wel naar oplossingen als een sector in de problemen komt. Fruitkwekers produceerden jarenlang de jonagoldappel, maar toen ook Nederland en Frankrijk die appelsoort gingen telen, kwam de sector in crisis. Mee met de Boerenbond is het clubsysteem bedacht: kwekers ontwikkelden nieuwe rassen maar om die te mogen telen, moet je lid worden van de club. Zo zoeken ze mee naar een oplossing, maar wel een die voor een grote groep boeren kan werken. Verwerking op de boerderij, rechtstreekse verkoop, zelfoogstboerderijen zijn oplossingen voor boeren op maat, kleine niches, daar houden ze zich minder mee bezig.’

Bron: De Standaard