Febev

Varkensvlees zal goedkoop blijven. Of de Vlaamse varkensstapel nu krimpt of niet. Dat is goed nieuws voor de consument, maar slecht nieuws voor de varkensboer. ‘Zolang we ook voor voedsel in een liberale logica blijven denken is het probleem onoplosbaar.’

Eén kilo varkenshaasje betalen, één kilo gratis. De consument vaart er wel bij, maar de varkensboer gaat al jaren gebukt onder te lage prijzen. Het vierde kwartaal van 2014 was volgens de eerste prognoses het slechtste ooit. Per varken wordt het verlies op 12 à 13 euro geraamd – een varkensbedrijf telt gemiddeld 1.700 varkens.

Het Algemeen Boerensyndicaat, dat een op de vier varkensboeren vertegenwoordigt, gooide deze week de knuppel in het varkenshok door te pleiten voor een beperking van de varkensstapel. ‘Wij zijn ervan overtuigd dat er in Vlaanderen geen ruimte meer is om meer varkens te produceren. Een uitbreiding van de varkensstapel, zelfs op voorwaarde dat er aan mestverwerking wordt gedaan, is onverantwoord’, zegt voorzitter Hendrik Vandamme.

De Boerenbond is het daar niet mee eens, omdat bij een lagere productie in Vlaanderen, de productie elders wel zal stijgen en de prijzen dus laag blijven. ‘Minder produceren moet je Europees afspreken’, zegt Bert Bohnen van de Boerenbond.

Europees commissaris voor Landbouw Phil Hogan zei eerder al dat het een Vlaams probleem is van overproductie. En het is veelzeggend dat het varkens producerende land bij uitstek, Duitsland, tegen de steunmaatregelen stemde die Hogan deze week voorstelde: subsidies voor tijdelijke opslag van varkensvlees zodat het aanbod daalt en dus de prijs kan stijgen. ‘Europa zegt dat we te veel produceren, maar dan moet het ons wel de middelen geven om de productie correcter te kunnen inschatten’, zegt Bohnen. ‘Ik pleit voor een verfijnder systeem om de Europese productiecijfers goed op tijd te kennen, zodat we het aanbod maanden vooraf kunnen inschatten, want een varken kweken, daar gaan tien maanden over.’ Verder vraagt Bohnen een verplichting voor landen om mee te delen hoeveel bevroren vlees ze hebben opgeslagen, want dat bepaalt mee het aanbod en dus ook de prijs.

‘Inzake productiviteit zijn wij de top in de wereld’, zegt Joris Coenen van het Belgian Meat Office. ‘Maar het zijn de kosten voor mestverwerking en dierenwelzijn, het feit dat de boeren geen genetisch gemanipuleerd veevoeder mogen gebruiken en de hoge lonen die ons de das om doen.’

Pata negra

Maar er is meer aan de hand. Vlaanderen exporteert twee derde van zijn varkensvlees, zijnde meer dan 700.000 kilo, vooral naar Duitsland. ‘Maar de prijs die we per 100 kilo vlees krijgen ligt een pak lager dan wat de Fransen of Nederlanders krijgen: 210 euro, tegenover 366 en 293’, zegt Xavier Gellynck van de landbouwfaculteit van de UGent. ‘Hetzelfde geldt voor het varkensvlees dat we naar Polen, onze tweede grootste afnemer, exporteren. Dat komt omdat wij vooral karkassen van varkens uitvoeren, terwijl dat nu net iets is waarmee je weinig waarde toevoegt aan het basisproduct. Terwijl andere landen meer verwerkt vlees uitvoeren. Wij hebben ook niet de beste slachthuizen’, zegt Gellynck. ‘Wij focussen veel te weinig op meerwaarde, in tegenstelling tot Spanje dat pata negra en Italië dat parmaham exporteert. We hebben geen merk dat we in de markt zetten. Wij exporteren massaal naar Duitsland, nochtans hebben ze daar een zelfvoorzieningsgraad van 115 procent. Maar wat doen de Duitsers? Zij exporteren ons varkensvlees. Dat komt omdat Vlamingen te weinig inzetten op specifieke marktkennis om precies die klanten te bedienen.’

De hoge productie-efficiëntie heeft wel geleid tot grootschaligheid en de daarmee gepaarde gaande grote investeringen die de boeren nu zuur opbreken. ‘Door de specialisatie wordt de boer kwetsbaar’, geeft Bohnen toe. ‘Maar opnieuw evolueren naar gemengde bedrijven kan eigenlijk niet, er is geen weg terug.’

Milieu

Naast het probleem van de lage prijzen blijft een grote veestapel, dus ook de varkenskweek, ook een belasting voor het milieu. Hij is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de grote uitstoot van ammoniak, broeikasgassen, fijn stof, nitraat en fosfaat en dat leidt tot verzuring van lucht, water en bodem. Door de verplichting om mest te verwerken, door de bouw van emissiearme stallen en de lagere stikstofinhoud van veevoeder daalde de milieudruk erg.

Tussen 2000 en 2008 zorgde toenmalig minister van Leefmilieu Vera Dua (Agalev) voor de zogenaamde warme sanering: boeren kregen subsidies om het aantal varkens te verminderen. Daarna nam de varkensstapel weer toe, en ook de milieudruk.

Tussen Vlaanderen en Europa wordt ondertussen onderhandeld over een nieuw Mestactieplan, met nog strengere normen. Is een warme sanering opnieuw een optie?

‘Om de sociale problemen op te lossen is dat de beste manier’, zegt Stef Aerts, opleidingshoofd Agro- en Biotechnologie aan de hogeschool Odisee in Sint-Niklaas. ‘Aan boeren die al jaren met verlies werken zou je moeten kunnen zeggen: stop in plaats van je spaarcenten op te eten. En een kleinere varkensstapel heeft hoe dan ook een impact op de milieudruk. Maar dat zijn allemaal politieke beslissingen.’

Vlaams minister Joke Schauvliege (CD&V) liet weten dat de sector zelf moet bepalen of hij wil groeien of inkrimpen en dat de crisis er automatisch toe zal leiden dat bedrijven herstructureren. Met andere woorden: het probleem zal zichzelf oplossen.

‘Het zal voor de overblijvende boeren aan de prijs van het varkensvlees niets veranderen’, zegt Aerts. ‘En prijsafspraken tussen boeren, verwerkers en de retail zijn verboden, want dat gaat in tegen de vrije markt. Het is dus een onoplosbaar probleem zolang men voeding blijft behandelen als andere consumptieartikelen en in een liberale logica blijft zitten. Dan zal het recht van de sterkste blijven gelden – en de boer is niet de sterkste.’

Bron: De Standaard